Το επίθετο είναι ένα μέρος του λόγου που κατά κανόνα δίνει ένα χαρακτηριστικό, μια ιδιότητα ή μια ποιότητα στο ουσιαστικό που προσδιορίζει, π.χ. Η ξύλινη πόρτα. Η σωστή απάντηση.
Συμφωνία επιθέτου με το ουσιαστικό
Το επίθετο συμφωνεί με το ουσιαστικό που προσδιορίζει ως προς το γένος, τον αριθμό και την πτώση.
Θέση του επιθέτου
Η θέση του επιθέτου μέσα στο λόγο ποικίλλει. Συνήθως τοποθετείται στο λόγο πριν από το ουσιαστικό, αλλά μπορεί να τοποθετείται και μετά από αυτό, π.χ. Ήταν μια ένοπλη ληστεία που κατέληξε σε φιάσκο, αλλά και Ήταν μια ληστεία ένοπλη που κατέληξε σε φιάσκο. Κάτι ανάλογο γίνεται, όταν μεταξύ ουσιαστικού και επιθέτου μεσολαβεί το ρήμα είμαι, π.χ. Οι πλανήτες είναι ετερόφωτοι, αλλά και Ετερόφωτοι είναι οι πλανήτες.
Το επίθετο ως ουσιαστικό
Το επίθετο συχνά χρησιμοποιείται με πρόταξη του άρθρου χωρίς το ουσιαστικό, όταν εννοείται από τους συμμετέχοντες στη συζήτηση, π.χ. Τα μικρά να έλθουν μπροστά (εννοείται παιδιά). Οι ηλικιωμένοι να περάσουν δεξιά και οι νέοι στα αριστερά (εννοείται άνθρωποι). Στην περίπτωση αυτή τα επίθετα λειτουργούν ως ουσιαστικά. Γενικά, η διάκριση μεταξύ επιθέτου και ουσιαστικού δεν είναι πάντα εύκολη, γιατί μπορεί η ίδια λέξη να λειτουργεί άλλοτε ως επίθετο και άλλοτε ως ουσιαστικό, π.χ.
Τα εισοδήματά του προέρχονται από μισθωτές υπηρεσίες (επίθετο).
Άρχισαν οι διαμαρτυρίες των μισθωτών (ουσιαστικό).
Έφερε νέα πράγματα (επίθετο).
Έφερε καλά νέα (ουσιαστικό).
Σε αυτήν την περίπτωση εντάσσονται και πολλές λέξεις που δηλώνουν διάφορες ιδιότητες αλλά κυρίως καταγωγή από κάποια γεωγραφική περιοχή ή εθνική καταγωγή. Οι λέξεις αυτές αναφέρονται είτε μόνο στο αρσενικό γένος είτε μόνο στο θηλυκό είτε και στα δύο γένη και σπανιότερα και στα τρία, π.χ. η Αθηναία υπάλληλος (επίθετο), αλλά και η Αθηναία (ουσιαστικό). Ο Μεξικάνος αθλητής (επίθετο), αλλά και ο Μεξικάνος (ουσιαστικό).
1η άσκηση για τη διάκριση ουσιαστικού από το επίθετο
2η άσκηση για τη διάκριση ουσιαστικού από το επίθετο
Το γένος των επιθέτων
Το γένος των επιθέτων εξαρτάται και καθορίζεται από το γένος των ουσιαστικών που προσδιορίζουν, π.χ. Η νέα ρύθμιση. Ο νέος άνθρωπος. Το νέο παιδί.
Μορφολογία
Τα περισσότερα επίθετα παρουσιάζουν διαφορετική μορφή στο αρσενικό, στο θηλυκό και στο ουδέτερο γένος. Ορισμένα, τα οποία είναι στην πλειονότητά τους δάνεια από ξένες γλώσσες, διαθέτουν μόνο έναν τύπο και για τα τρία γένη, π.χ. Ο μπλε τοίχος. Η μπλε φούστα. Το μπλε δωμάτιο. Η μορφή αυτών των επιθέτων παραμένει αναλλοίωτη σε όλα τα γένη και τις πτώσεις.
Η κλίση των επιθέτων παρουσιάζει ομοιότητες με την κλίση των ουσιαστικών που έχουν τις ίδιες καταλήξεις.
Διακρίνονται με βάση τον αριθμό των καταλήξεων που εμφανίζουν για κάθε γένος σε τρικατάληκτα (π.χ. ο πλούσιος, η πλούσια, το πλούσιο), δικατάληκτα (π.χ. ο ακριβής, η ακριβής, το ακριβές) και μονοκατάληκτα (π.χ. ο μπλε, η μπλε, το μπλε)
Με βάση τον αριθμό συλλαβών που διατηρούν στις πτώσεις διακρίνονται σε ισοσύλλαβα (π.χ. ο διάσημος, του διάσημου) και ανισοσύλλαβα (π.χ. ο παρών, του παρόντος).
Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες
Διακρίσεις στη μορφολογία των επιθέτων | ||
μονοκατάληκτα | δικατάληκτα | τρικατάληκτα |
ισοσύλλαβα | ισοσύλλαβα ανισοσύλλαβα |
ισοσύλλαβα ανισοσύλλαβα |
Ορθογραφία-Τονισμός
Η γενική τάση που υπάρχει στον τονισμό των επιθέτων είναι να παραμένει ο τόνος στην ίδια συλλαβή, π.χ. ο άγριος λύκος, του άγριου λύκου, οι άγριοι λύκοι. Μερικές φορές, συνήθως σε τυπικό ύφος, ο τόνος των επιθέτων που τονίζονται στην προπαραλήγουσα μετακινείται, π.χ. Το βιβλίο των αγρίων ζώων.